Families Nieuwenhout in Friesland en Overijssel
Datum 24-4-2017
In Weststellingwerf en
de kop van Overijssel zijn in de 18e eeuw drie families de naam Nieuwenhout
gaan dragen. De oudste mannelijke voorouders zijn getrouwd met resp. Sijtske
Jochems, Trijntje Jochems en Froukje Jochems en je zou denken dat dat zusters
zijn. Het nageslacht van alle drie vrouwen draagt ook al voor 1811 de naam
Nieuwenhout. Als Jochem de gemeenschappelijke vader is van de drie genoemde
vrouwen, is de naam Nieuwenhout dus waarschijnlijk via de vrouwelijke lijn
doorgegeven. Niet uniek, wel bijzonder.
Deze Jochem NN beschouwde ik daarom aanvankelijk als stamvader van de Fries-Overijsselse families Nieuwenhout. Hij was mij toen niet uit bronnen bekend, maar was de theoretische vader van Sijtske, Trijntje en Vroukje. Alle drie trouwen tussen 1742 en 1757 en zullen dus tussen 1720 en 1735 geboren zijn, was mijn veronderstelling, waarschijnlijk in de Westhoek van Weststellingwerf.
In 2017 krijg ik deze theorie bevestigd. Mijn hypothetische Jochem vind ik op internet als Jochem Karstens Pijst, die op 14 augustus 1712 in Wolvega trouwt met Eelkje Douwes. Zij hebben acht kinderen, geboren tussen 1716 en 1731:
1. Sietske Jochems , 1716
2. Trijntje Jochems Pijst, 1719
3. Karst Jochems Pijst, 1720
4. Douwe Jochems Pijst, 1722
5. Swaantje Jochems Pijst, 1726
6. Trijntje Jochems Pijst, 1727
7. Tjerk Jochems Pijst, 1730
8. Froukje Jochems Pijst, 1731 [1]
De ouders van Jochem zijn Carst Jochums en Frouckje Hanses. De herkomst en betekenis van de naam Pijst is mij nog niet bekend. In 1947 kwam hij maar 16 keer voor en in 2007 32 keer. Frequenter is de schrijfwijze Piest en Piëst, want die scoort resp. 308 en 446 keer (Bron: Familienamenbank). Maar misschien is er toch een verklaring.
In het WNT (Woordenboek der Nederlandsche taal) staat over Piest o.a.: In Noord-Holland en Friesland. In de uitdrukking een kleine piest, een klein kind: Wat verbeeldt zoo'n kleine piest 'em wel, (G.J. Boekenoogen, De Zaansche volkstaal, 1897) en Denk je, dat ik bang ben voor zoo'n kleine piest? (Idem) [2]
En in het WFT (Wurdboek fan de Fryske taal): Pyst (betekenis II):
1. stuk, homp (in het bijzonder als verkleinwoord).
2. klein of nietswaardig ding, voorwerp.
3. klein of jong dier of persoon.
4. brutaal en vinnig jong persoon (in het bijzonder gezegd van meisjes).
Etymologie: Nederlands: piesje, piest (WNT), Engels: piece, Frans: pièce. [3]
Zou Jochem Karstens Pijst soms klein van gestaltezijn geweest? Dan is dat de mogelijke verklaring.
Over de genealogie is er allereerst de publicatie "Het nageslacht van Jurrien en Peter Albertsz" van Leo van der Hoff in het Genealogysk Jierboek van 2010.
Over Carst Jochums schrijft hij:
In aug 1682 (WSW 124,274, 31-8-1682) kopen Carst Jochums en zijn vrouw Froucke Hansdr. woonachtig te Wolvega 2 dagmad hooiland in het dorp Nijelamer
(Gen. Jierboek 2010 blz. 143) [4]
Over Froukje Hanses schrijft hij:
In aug. 1682 kopen Carst Jochums en zijn vrouw Froucke Hansdr. woonachtig te Wolvega 2 dagmad hooiland in het dorp Nijelamer en in april 1683 koopt Froucke Hanses weduwe Carste Jochums, wonende tot Wolvega, een zesde part van een sate land me t hui c.a. te Wolvega, mandelig met de proclamant en Jan Hendricks, van Grietien Garwerts gesterkt door haar man Albert Maeckes. In 1689 is Frouckje Hanses opnieuw getrouwd en koopt zij samen met haar nieuwe man Jacob Pieters te Wolvega een derde part van een sate land met huis aldaar van Jurrien Peters te Oldelamer voor 1010 cg. en 4 ricxdaelders tot een geschenk voor de kinderen van de verkoper. in 1696 koopt Jacob Pieters te Wolvega een stuk hooi- en weideland genaamd de Weer, gelegen te Wolvega op de uitgang van wijlen Carste Jochums sate, van Mr. Nicolaes Kleyenborgh, die dit land daarvoor gekocht had van Geert Synen. In 1700 is Jacob Peters samen met de andere erven van Peter Jurriens mede eigenaar van Wolvega stem 16, tevens is hij i n 1700 te Wolvega gebruiker van een gedeelte van stem 7 en 8, eigenaar en gebruiker van van een gedeelte van stem 37 en eigenaar nom. ux. en gebruiker van 5/6 part van de stemmen 38 en 39. [5]
En over Peter Pyter Jurriens (Georgies):
In 1619 kopen Peter Jurriens en Ave Garwerts 4 roeden lants te Wolvega. In 1632 sluiten Peter Jurriens en Aeffien Garwerts een wandelkoop
{1. Bep. vorm van koop waarbij men (hoofdzakelijk) goed tegen goed ruilt; ruilkoop. 2. Bij een koop als bedoeld onder 1) te betalen recht; heerlijk recht dat betaald moest worden wanneer een eigendom bij contract in andere handen overging (vaker bij het verkoopen van een leen). }
met Jacob Hebeles. Ze kopen dan 17 roeden land te Wolvega. In 1640 is de stelling Peter Jurriens eigenaar van de stemplaatsen 36, 38 en 39 te Wolvega en daarnaast is hij ook eigenaar van Oldeholtpade nr. 43.
In 1645 heeft Peter Jurriens als oom en bloedverwant van Aeltje en Lyckeltje Jannes ter handen van Cornelis Lamberts als man en voogd over Aeltje Jannes geleverd een staat van afrekening van de jaren 1630, 1633, 1636 en 1639. Eveneens in 1645 is Peter Jurriens mede momber over Griet Auckedr en Harmen Auckes, de erfgenamen van wijlen Aucke Georgius. In maart 1654 is Albert Jurriens overleden. Zijn broer Peter Jurriens, voor hem zelf en zijn negen kinderen als geïnstitueerde erfgenamen, eist op grond van het testament zijn rechten op, met name een sate land te Wolvega, door Jan Laurens Gebruikt. De weduwe Femme Jan Peters ontvangt in mei daaropvolgend 1000 cg. zoals eerder vastgelegd in het testament.
In 1658 presenteert Peter Jurriens bij strijkgeld te verkopen een stuk van een akker land zonder de oosterse akker van de sate land, tegenwoordig bij Gerwert Peters bewoond, groot omtrent 3 roeden en gelegen te Wolvega. In 1661 wordt de weesrekening opgemaakt van de weeskinderen van wijlen Haans Clasen en Trijntje Peters door Aeffien Gerwerts, weduwe van wijlen Peter Jurriens, in leven mede momber met Claes Rommerts over de weeskinderen.
Op 30 juli 1668 wordt het testament van van Aeffien Garwerts weduwe van wijlen Peter Jurriens geregistreerd ter griffie van het Hof van Friesland te Leeuwarden. Het testament is opgesteld op 10 augustus 1667. Bij de erfstelling worden vermeld: de zon en Jurrien, Johannes en Peter Peters, de Dochters Lyckeltien, Swaene, Antjen en Barber samen met de kinderen van wijlen dochter Trijne Peters en Hans Claesen, de de nagelaten kinderen van wijlen zoon Garwert Peters en de kinderen van wijlen dochter Aefjen Peters in plaats van hun ouders. De nagelaten goederen die belast zijn met fideïcommis gaan primair naar Jurien Peters met zijn kinderen bij zijn vrouw Ette en daarna naar de kinderen van w. Garwert Peters en w. de dochters Aefien en Trijne Peters. Jurrien zal de goederen niet mogen verminderen ofte vervreemden en verkopen en de jaarlijkse baten mogen gebruiken ten bate van eigen vrouw en kinderen. Bij overlijden van de bovengenoemden zonder kinderen of kleinkinderen na te laten, gaan de goederen weer terug in de lijn en vererven dan vandaar naar het naaste in leven zijnde bloed van de erflater met inachtname van het fideïcommies. De ondertekening van het testament geschied ten huize van de zoon Peter Peters te Wolvega door de testatrice met 6 uitgenodigde getuigen en de notaris Andreas Pierides. hierbij vermeld dat allen personen van ere ende gelove zijn. Onder het fideïcommis valt in ieder geval Wolvega stem 16. Eigenaar van die plaats in 1640 is Albert Jurriens en na zijn dood is de plaats vermoedelijk toegedeeld aan zijn zoon en later vererfd aan zijn broer Peter Jurriens; eigenaren in 1700 zijn Pytter Jan Elles c.s. (zoon van Barber Petersdr en Jan Ellens), Marten Heines te Sneek (zoon van Antie Pieters en Hein Pi eters), Albert Maecken (gehuwd met Grietje Garwerts, dochter van Garwert Peters) samen met Willem Ketelaar, Jacob Roelofs (gehuwd met Swaentje Peters, dochter van Peter Peters), Wybe Heres (gehuwd met verm. Aefje Peters dochter Peter Peters en Wobbigje Folckerts), Lubbert Jansen (tweede man van Wobbigje Folckerts), Jacob Peters en Jan Hansis in qualiteit en Trijntje Peters.
(Leo van der Hoff Genealogysk jierboek 2010) [6]
Peter Jurriens en Aeffien Gerwertsdr. kregen een groot aantal kinderen, waaronder Barber Peters Nollen, die later met Jannes Jans Ellens Nijholt zou trouwen.
Een van de kinderen van Peter Jurriens is Trijntje Peters. Hier komen we dus de ouders van Froukje Jans, namelijk Hans Clasen en Trijntje Peters tegen.
Over Trijne Peters schrijft Leo van der Hoff:
In febr. 1654 is Hans Clases overleden en worden curatoren over de nagelaten weeskinderen aangesteld. Voor het gerecht worden opgeroepen Peter Jurriens als bestevader en Claes Rommerts als neef van de kinderen. Griet Hansendr, de moeder van Hans Clasen, vertelt voor het gerecht dat Hans Clasen op zijn doodsbed heeft verzocht Peter Jurriens als voogd over zijn kinderen aan te stellen. Hij wordt dan ook samen met Claes Rommerts geautoriseerd. Opgemerkt wordt nog, dat de bestevader Peter Jurriens als Roomsch Catholijck volgens placcaat geen curatele mag bedienen, maar het gerech belooft hem dat hij dienaangaande zal zijn ontschadelijk. in 1661 wordt de weesrekening opgesteld vanwege Aefien Gerwerts wed. w. Peter Jurjens, in leven mede momber naast Claes Rommerts over de nagelaten weeskinderen van w. Hans Clasen en Trijntje Peters. Bij de uitgaven worden de wezen Frouckje en Claes vermeld en worden kostpenningen betaald aan de oom Jurjen Peters. Ook wordt betaald aan Hein Peters wegens een gekochte borstrok voor Frouckje en meesterloon voor de wezen. Het sluiten van de rekening in oktober 1661 gebeurt in het bijzijn van Frouckje, oud omtrent 17 jaar, Claes, oud omtrent 14 jaar en de curatoren Claes Rommerts en Gerwert Pytters . De wezen, de curatoren, de bijzitter en de notaris G. Nicolaides ondertekenen daarna de rekening. In februari 1664 wordt er weer een weesrekening opgesteld. Aangezien Gerwert Peters inmiddels is overleden legt zijn weduwe Lysbeth Peters verantwoording af van de door haar man gedane administratie. Uit de uitgaven blijkt dat er nog een zoon Jan Hanses is en bij het sluiten van de rekening blijkt dat Frouckje Hanses inmiddels is getrouwd met Carste Jochums. In maart 1668 volgt weer een weesrekeni ng, opgemaakt door de curator Claes Romberts. Claes Hanses is dan al overleden. Op 19 aug. 1667 krijgt zijn zuster Frouckje op zijn doodsbed 2 zilveren ducatons en in september daarna wordt de rekening betaald voor medicijnen.Het sluiten van de rekening gebeurt ten overstaan van Carste Jochums als man van Frouckje Hanses en Jan Hanses die inmiddels 18 jaar oud is. Ook Jurrien Peters ondertekent de rekening.
(Leo van der Hoff Genealogysk jierboek 2010) [7]
Froukje Hanses komt vijf keer voor in de stemcohieren van 1698, twee keer in Wolvega (nr. 38 en 39) en drie keer in Nijholtpade (nr. 5, 18 en 20). Het is nog niet zeker dat het gaat het om dezelfde persoon.
In Wolvega:
Froukjen Hans , eigenaar voor 5/6, 1698, Weststellingwerf, Inschrijving Stemkohieren
Cohieren van de Wouden, deel 1
Locatie: Wolvega Stemnr.: 38
Aantal stemmen: 1
• Gebruiker Jacob Peters
• Eigenaar voor 1/6 Jan Hans
• Eigenaar voor 5/6 Froukjen Hans
Bronvermelding Cohieren van de Wouden, deel 1, archiefnummer 72, Stemkohieren 1698 - Tresoar, inventarisnummer F2692
Gemeente: Weststellingwerf
Periode: 1698
Het stemcohier van 1640 geeft als eigenaar de stellingh Pieter Jurriens. Het Floreencohier van 1700 geeft als eigenaar Jacob Peters nom. uUx. 5/6 en Jan Hans 1/6. Gebruiker is Jacob Peters.
Froukjen Hans , eigenaar voor 5/6, 1698, Weststellingwerf, Inschrijving Stemkohieren
Cohieren van de Wouden, deel 1
Locatie: Wolvega Stemnr.: 39
Aantal stemmen: 1
• Gebruiker Jacob Peters
• Eigenaar voor 1/6 Jan Hans
• Eigenaar voor 5/6 Froukjen Hans
Bronvermelding Cohieren van de Wouden, deel 1, archiefnummer 72, Stemkohieren 1698 - Tresoar, inventarisnummer F2692
Gemeente: Weststellingwerf
Periode: 1698
Het stemcohier van 1640 en het Floreencohier van 1700 geven dezelfde gegevens als bij Wolvega stem 38. [8]
In Nijeholtpade:
Froukjen Hanses , eigenaar voor 1/6, 1698, Weststellingwerf, Inschrijving Stemkohieren
Cohieren van de Wouden, deel 1
Locatie: Nijeholtpade Stemnr.: 5
Aantal stemmen: 1
• Eigenaar voor 1/6 Froukjen Hanses
• Eigenaar voor 1/3, gebruiker voor 't geheel Meyne Anders
• Eigenaar voor 1/18 Jannes Gosses
• Eigenaar voor 1/18 Jochem Roelofs
• Eigenaar voor 1/3 Regnerus Joannes
• Eigenaar voor 1/18 Jan Souwerts
Bronvermelding Cohieren van de Wouden, deel 1, archiefnummer 72, Stemkohieren 1698 - Tresoar, inventarisnummer F2692
Gemeente: Weststellingwerf
Periode: 1698
Het stemcohier van 1640 geeft als eigenaar Reyger Carsten wed. en erfgen. Het Floreencohier van 1700 geeft in plaats van Jan Souwerts Marrighjen Roelofs. Gebruikers zijn Meyne Anders en Abel Ubeles.
Froukjen Hans , eigenaar voor 1/8, 1698, Weststellingwerf, Inschrijving Stemkohieren
Cohieren van de Wouden, deel 1
Locatie: Nijeholtpade Stemnr.: 18
Aantal stemmen: 1
• Eigenaar voor 1/24 Jannes Gosses
• Eigenaar voor 1/24 Jannis Suwerts
• Eigenaar voor 1/8 Froukjen Hans
• Eigenaar voor 1/2, gebruiker voor 't geheel Meyne Anders
• Eigenaar voor 1/24 Jochem Roelofs
• Eigenaar voor 1/4 Reinerius Johannes
Bronvermelding Cohieren van de Wouden, deel 1, archiefnummer 72, Stemkohieren 1698 - Tresoar, inventarisnummer F2692
Gemeente: Weststellingwerf
Periode: 1698
Het stemcohier van 1640 geeft als eigenaar van nr. 19 Harmen Jelis. In het Floreencohier van 1700 is de soolstede vrij van floreen.
Froukjen Hans, eigenaar voor 1/16, 1698, Weststellingwerf, Inschrijving Stemkohieren
Cohieren van de Wouden, deel 1
Locatie: Nijeholtpade Stemnr.: 20
Aantal stemmen: 1
• Eigenaar Jannes Suwerts
• Eigenaar voor 1/4, gebruiker voor 't geheel Meine Anders
• Eigenaar, met anderen, voor 1/16 Jochem Roelofs
• Eigenaar voor 5/8 Regnerius Johannes
• Eigenaar Jannes Gosses
• Eigenaar voor 1/16 Froukjen Hans
Bronvermelding
Cohieren van de Wouden, deel 1, archiefnummer 72, Stemkohieren 1698 - Tresoar, inventarisnummer F2692
Gemeente: Weststellingwerf
Periode: 1698
Het stemcohier van 1640 geeft als eigenaar van nr. 21 Feye Reygers en als gebruiker Spycker Hendricx. Het Floreencohier van 1700 geeft als eigenaars Regnerus Johannes voor ½, Meyne Anders voor ¼, Regnerus voor 1/8, Vrouckjen Hans voor 1/16, , Jogem Roelofs, Marigjen Roelofs en Joannes Gosses samen voor 1/16. Gebruikers zijn Meyne Anders en Abel Ubels.
Genealogie:
I.
Frouckje Hanses, * rond 1644 , † na 1700 (Ouders: Zie IV.),tr. (1) 1664 Carst Jochums, † voor 1683 ,tr (2) rond 1683 Jacob Peters.
Kinderen van Frouckje Hanses en Carst Jochums:
1. Jochem Karstens Pijst.
Kinderen van Frouckje Hanses en Jacob Peters:
1.Trijntje Jacobs, * 10 augustus 1684 Wolvega,
2. Peter Jacobs, * 6 juli 1690 Wolvega,
II.Jochem Karstens Pijst , tr. 14 augustus 1712 Wolvega Eelkje Douwes.
Kinderen van Jochem Karstens Pijst en Eelkje Douwes:
1. Sietske Jochems, * 6 november 1716 Wolvega (Hieruit nageslacht Nieuwenhout)
2. Trijntje Pijst, * 26 maart 1719 Wolvega, † voor 1727 .
3. Karst Jochems, * 1720 Wolvega, † 1801 Noordwolde (Zie kind 3).
4. Douwe Pijst, * 16 augustus 1722 Wolvega (Zie kind 4)
5. Swaantje Pijst, * 1726 Wolvega
6. Trijntje Pijst, * 1727 Wolvega (Hieruit nageslacht Nieuwenhout)
7. Tjerk Pijst, * 1730 Wolvega
8. Froukje Pijst, * 26 juli 1731 Wolvega (Hieruit nageslacht Nieuwenhout)
Kind 3: Karst Jochems, * 1720 Wolvega, † 1801 Noordwolde, tr. 27 december 1744 Oudehaske Geeske Klases, * 1723 .
Kind 4: Douwe is misschien getrouwd met Gysbertje Jetten op 23 mei 1751 in Wolvega. Jochem, Jette en Jochem, gedoopt in Scherpenzeel tussen 1756 en 1759 zijn vast hun kinderen (de moeder werd niet vermeld). [9]
________________________________________________________________________
Intermezzo: Voorgeslacht van Frouckje Hanses:
I. mannelijke kant:
Albert , tr. N.N..
Kinderen van Albert en N.N. :
1. Jurrien Georgien Alberts, † na 1621 (Zie II.).
2. Pieter Alberts. (Zie II.b)
I. vrouwelijke kant:
Eyse , tr. Trine .
Kinderen van Eyse en Trine :
1. Lyckel Eyssesdr. (Zie 13).
II.
Jurrien Georgien Alberts, † na 1621 (Ouders: Zie I. mnl.), tr. Lyckel Eyssesdr. (Zie I. vrl.).
Kinderen van Jurrien Georgien Alberts en Lyckel Eyssesdr.:
1. Peter Pyter Jurriens (Georgies), † rond 1661 Wolvega, FR, NLD (Zie III.).
2. Jannes Jurriens.
3. Aucke Jurriens.
4. Albert Jurriens, † rond 1654 .
5. Reyntien Jurriens.
6. Eyso Jurriens.
Kind 4 van II:
Albert Jurriens, † rond 1654 , tr. (1) Aaltien Lycklesdr., tr. (2) Femmegien Jan Piers.
Kinderen van Albert Jurriens en Aaltien Lycklesdr.:
1. Lyckele Alberts.
III. mannelijke kant
Claes , tr. Griet Hansendr.
Kinderen van Claes en Griet Hansendr:
1. Hans Clasen, † rond 1654 (Zie IV.).
III. vrouwelijke kant
Peter Pyter Jurriens (Georgies), † rond 1661 Wolvega, FR, NLD (Ouders: Zie II.), tr. 10 november 1614 Weststellingwerf Aeffien Ave Gerwertsdr., † na 1667.
Kinderen van Peter Pyter Jurriens (Georgies) & Aeffien Ave Gerwertsdr. :
1. Trijne Peters, * rond 1620 , † rond 1667 (Zie IV.).
2. Antje Peters, * rond 1634 , † rond 1675 .
3. Peter Peters, * rond 1640 , † rond 1677 .
4. Barber Peters (Nollen), * rond 1640 , † rond 1676 .
5. Swaene Peters, * rond 1735 .
6. Lyckeltje Peters.
7. Gerwert Peters.
8. Aeffien Peters.
9. Johannes Peters.
10. Jurrien Peters.
IV. Hans Clasen, † rond 1654 (Ouders: Zie III. mnl.), tr 8 september 1642 Weststellingwerf Trijne Peters (Zie III.1).* rond 1620 , † rond 1667 (Ouders: Zie III. vrl.)
Kinderen van Hans Clasen en Trijne Peters:
1. Frouckje Hanses, * rond 1644 , † na 1700 (Zie I onder de streep).
2. Claes Hanses, * 1647 , † 1667 .
3. Jan Hanses, * rond 1650 .
II.b.Pieter Alberts, tr. N.N. .
Kinderen van Pieter Alberts en N.N.:
1. Vrouckien Petersdr, * rond 1600 (Zie kind 1).
2. Ave Pieters (Zie kind 2).
3. Albert Pieters (Zie III.b.).
Kind 1. Vrouckien Petersdr, * rond 1600 (Ouders: Zie II.b.),tr. (1) Elle Jans (Meines),tr (2) Geert Cleisz.
Kind 2. Ave Pieters (Ouders: Zie II.b,tr. Geert Cleisz, tr Pieter Bralts.
III.b.
Albert Pieters (Ouders: Zie II.b ), tr. Geesje Hendricksdr.
Kinderen van Albert Pieters n Geesje Hendricksdr:
1. Grietie Albertsdr (Zie IV.b.).
IV.b.Grietie Albertsdr (Ouders:Zie III.b.), tr. Maecke Steffens.
Kinderen van Grietie Albertsdr en Maecke Steffens:
1. Albert Maeckes (ZieV.b.).
V.b.Albert Maeckes (Ouders: Zie IV.b.), tr Grietien Gerwerts.
[1] https://www.genealogieonline.nl/stamboom-vries/I14360.php , ook: https://www.genealogieonline.nl/genealogie-meeldijk/I64572.php
[2] https://www.wnt.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M053525
[3] https://www.wnt.inl.nl/iWDB/search?actie=article_content&wdb=WFT&id=76378
[4] https://www.genealogieonline.nl/stamboom-vries/I9627.php
[5] https://www.genealogieonline.nl/stamboom-vries/I6334.php
[6] https://www.genealogieonline.nl/stamboom-vries/I9977.php
[7] https://www.genealogieonline.nl/stamboom-vries/I13933.php
[8] Bron 1698: Alle Friezen: https://www.allefriezen.nl/ ; Bron 1640 en 1700: Prekadastrale Atlas fan Fryslân, deel 2 Weststellingwerf ten noorden van de Linde, 1989
[9] https://vries.voorouders.net/ancestors/1/i_I6334/frouckje-hanses